چوب سه تار از درخت توت باشد.
رگه های درشت صفحه به سمت سیم بم باشد.
فاصله ی سیم تا دسته ی ساز کم باشد تا حدی که موقع اجرا سختیه سیم را حس نکنید.
صدای پائین دسته با بالا دسته همخوانی داشته باشد.
صدای سیم دوم مفهوم باشد و حالت گنگی نداشته باشد.
در اجرای سیم بم.سیم کاملا نرم و صدایی طبیعی داشته باشد.
صدای همه ی سیمها دنبال هم باشد یعنی با هم همخوانی داشته باشد و در گوش دادن تفکیک سیمها سخت باشد.
بلند بودن صدای ساز دلیلی بر خوب بودنش نیست.
با یک مضراب ویا حتی بدون زدن مضراب باید بتوانید چندین نت را به راحتی و با طنین خوب اجرا کنید.
در اجرای تکنیک ناله ی ساز(ویبره) هیچ مشکلی نداشته باشید.
بعد از کوک کردن ساز تک تک پرده ها را امتحان کنید که در اصطلاح گز نزند.
دسته ی ساز نه کلفت و نه زیادی نازک باشد که البته بستگی به دست خودتان دارد.
ساز از نظر وزنی سبک باشد.
سازی که زیاد رنگ شده باشد فقط قشنگ است و احتمال دارد که صدای خوبی نداشته باشد.
رنگ ساز هرچه روشنتر باشد بهتر است .هم اگر عیبی داشته باشد پیداست و هم از نظر روانشناسی مثبت است.
از: yjc.ir
“تار” از مشهورترین سازهای زهی ایرانی است که در داخل کشور ساخته می شود. این ساز که با مضراب نواخته می شود حدود قیمتش در بازار از ۷۰۰ هزار تا ... میلیون تومان متغیر است.
یک کارشناس فروش برای خرید این ساز توصیه می کند کاسه تار بدون ترک و متقارن باشد. وزن ساز زیاد نباشد. خرک و پوست ساز مرغوب باشد و تراش دسته بدون ایراد باشد.
“سه تار” یکی دیگر از سازهای زهی ایرانی است که با ناخن انگشت اشاره دست راست نواخته می شود. این ساز حدود ۷۰ هزار تا ۳٫۵ میلیون تومان است.
“تنبور” از دیگر سازهای زهی ایرانی است که جزو سازهای مشهور موسیقی مقامی ایران به شمار می رود. قیمت این ساز در بازار ۱۰۰ هزار تا یک میلیون تومان است.
“عود” یا بربط از جمله سازهای زهی ایرانی است که در کشورهای عربی و خاورمیانه نیز رواج دارد. این ساز که هم در داخل ساخته میشود و هم از کشورهای همسایه وارد می شود، حدود قیمتش از ۶۰۰ هزار تا یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است.
“سنتور ” ساز زهی ضربه ای ایرانی است که جزو پرفروشترین و پرمخاطبترین سازها به شمار می رود. قیمت این ساز در بازار از ۳۰۰ هزار تا چهار میلیون تومان متغیر است.
نوع چوب، سبک یا سنگینی ساز، کوک در نکردن ساز و گود نبودن صفحه روی سنتور از مهمترین نکاتی است که باید هنگام خرید سنتور به آن توجه کرد.
“کمانچه” ساز زهی ایرانی است که با آرشه نواخته میشود. این ساز که به دو نوع پشت باز و پشت بسته تقسیم میشود، حدود قیمتش ۳۵۰ هزار تا دو میلیون است.
“تنبک” یکی از مشهورترین سازهای کوبهای ایرانی است که از ۱۴۰ هزار تا یک میلیون تومان در بازار به فروش می رسد.
“دف” یکی دیگر سازهای کوبه ای ضربی است که ۳۰ هزار تا ۲۰۰ هزار تومان قیمت دارد.
” نی” از مشهورترین سازهای بادی ایرانی است که ۳۰ هزار تا ۳۰۰ هزار تومان فروخته می شود.
صاف بودن نی و تناسب بند ها از مهم ترین ویژگی های این ساز است.
khazaan.ir
در قرن حاضر نواختن این ساز دچار تحولات زیادی شده است و هم اینک بیش از ده شیوه سه تار نوازی را داریم که هر یک بر گرفته از شیوه قدما و ترکیب آن با شیوه های دیگر از جمله سلایق شخصی است. این تفاوت نواختن ها در عمل با استفاده از تنوع مضراب زنی، موقعیت قرار گفتن دست مضراب زن بر روی صفحه ساز و نحوه پرده گرفتن توسط دست چپ حاصل می شود. عواملی همچون نواخت ملایم بر روی سیم ها، تک سیم نوازی، شلوغ نوازی، تنبوری نوازی و سرعت مضراب و پنجه باعث می شوند صداهای متفاوتی از این ساز شنیده شود. در عصر ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، میرزا عبدالله فرزند آقا علی اکبر فراهانی از نخستین کسانی بود که سه تار را، مانند تار یکی از سازهای بنیادین موسیقی ایرانی دانست و خود او نیز علاوه بر تار، نوازنده چیره دست سه تار بود. اما از آنجا که در نخستین ضبط های موسیقی ایرانی هیچ اثری از سه تار نوازی میرزا عبدالله به ثبت نرسیده است، اطلاع دقیقی از شیوه نوازندگی سه تار او نداریم. پس از وی، شاگردش درویش خان شاخص ترین نوازنده سه تار زمان خود بود که از او نیز هیچ نمونه صوتی بر جای نمانده است. درویش خان علاوه بر تار، شاگردان ممتازی در نوازندگی سه تار داشت که می توان به نام های ابوالحسن صبا، ارسلان درگاهی، یوسف فروتن، سعید هرمزی و کلنل علی نقی وزیری اشاره کرد. وزیری با وجود آن که شاگرد مستقیم درویش خان بود ولی در نوازندگی سه تار دنباله رو استادش نشد و یک شیوه کاملاً شخصی در پیش گرفت. سنت سه تار نوازی بر اساس ردیف موسیقی ایران با تفاوت هایی در نحوه بیان، بعدها توسط احمد عبادی، داریوش صفوت، جلال ذوالفنون، محمدرضا لطفی و داریوش طلایی ادامه یافت.
شیوه نوازندگی این ساز پس از ورود به رادیو تغییر کرد. احمد عبادی فرزند کوچک میرزا عبدالله در سال 1327 توسط اسماعیل نوّاب صفا به رادیو دعوت شد و برای اوّلین بار در مرداد ماه سال 1327 صدای سه تارش از رادیو پخش گردید. پیش از آن شیوۀ قدما در نوازندگی سه تار بدین شکل بود که تمامی سیم ها با یکدیگر به صدا در می آمد ولی عبادی شیوه خلوت نوازی یا تک سیم نوازی را سرلوحه کار خویش قرار داد. عبادی گر چه فرزند میرزا عبدالله بود ولی مرگ زود هنگام پدر این فرصت را به او نداد تا از محضرش استفاده کند. بنابراین بعدها نوازندگی سه تار را از خواهران خود خصوصاً ملوک خانم که سه تار را به شیوۀ پدر می نواخت فرا گرفت. با این وجود، عبادی شیوه سه تار نوازی پدر را دنبال نکرد و خود در این فن، صاحب شیوه مخصوصی شد.
پس از فوت استاد صبا شیوه نوازندگی قدما چندان پیگیری نشد و سه تار نوازی عملاً به سلایق شخصی میل کرد. به عبارتی هر یک از نام آوران نوازندگی این ساز با استفاده از منابع مختلف و لحاظ سلیقه های شخصی به الگوهای متفاوتی از نوازندگی سه تار دست یافتند. این تفاوت ها به گونه ای است که یک شنونده کم آشنا هم با چند بار گوش دادن متوجه آن ها می شود. از شاگردان مستقیم ابوالحسن صبا می توان به دکتر داریوش صفوت، دکتر تفضلی و محمود تاجبخش اشاره کرد.
از دیگر نوازندگان مطرح سه تار می توان به نام های عطا جنگوک، داریوش پیرنیاکان، مسعود شعاری، بهداد بابایی، رامین جزایری و فرشاد توکلی اشاره کرد که برخی از ایشان تلفیقی از شیوه های گوناگون همراه با سلیقه های شخصی را در سه تار نوازی سنتی دنبال می کنند و برخی دیگر مانند رامین جزایری و فرشاد توکلی دنباله رو شیوه ابوالحسن صبا هستند.
سه تار سازی سبک، کم حجم و نسبتاً ارزان قیمت است و صدایی ملایم دارد. به همین دلیل علاقه مندانش بیشتر از دیگر سازهای ایرانی مانند تار، سنتور و کمانچه هستند.
منبع:farabisoft.com
ساختار و مشخصات:
سهتار از سازهای زهی و مضرابی موسیقی ایرانی است که آن را با ناخن انگشت اشارهٔدست راست مینوازند. این ساز، دارای ۴سیم از جنس فولاد و برنج است که به موازات دسته، از کاسه تا پنجه کشیده شدهاند. سهتار دارای ۲۶پردهٔقابل حرکت از جنس رودهٔحیوانات یا ابریشم است. صدای سهتار ظریف و تا حدودی غمگین است و وسعت صوتی آن نزدیک به ۳اکتاو است.
سهتار و انواع سازهای شبیه بهآن مانند دوتار و تنبور و چگور در نواحی مرکزی آسیا و خاورمیانه رواج داشتهاست. به نظر میرسد که سهتار از قرن چهارم هجری رواج داشتهاست.
اجزائ آن شامل: سیمها-کاسه-صفحه-دسته-خرک-سیمگیر-شیطانک-گوشی- پرده
تاریخچه و توصیفات :
سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و همزمان نواخته میشوند و مجموعهٔآندو رامعمولاً سیم «بم» مینامند. با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سهتارهای امروزی دارای چهار سیم هستند (این سیم از نظر تاریخی سیم چهارم است ولی سیم سوم خوانده میشود). برخی از جمله عدهای از عرفا به آن «اوتار» نیز میگویند.
سه تار از جمله سازهای اصیل ایرانی است و با این که در محدوده جغرافیایی غرب آسیا سازهای هم خانواده سه تار با شکل و شمایلی نزدیک به وفور یافت می شود، امّا مشابه سه تار کنونی در نقاط دیگر این منطقه دیده نمی شود. به نظر می رسد که سه تار کنونی، روندی طولانی و تدریجی راپشت سر گذاشته است و در این زمان به شکل و صدا دهی کنونی رسیده است. این ساز که در گدشته به “سه سیم” نیز معروف بوده است در حدود دو و نیم قرن پیش به دست درویش مشتاق علی شاه کرمانی دارای سیم چهارمی می گردد (سیم واخوان یا به نام مبتکر آن، “سیم مشتاق” –سیم سفید بین زرد و بم) که به دلیل نیاز به بهتر شدن صدا دهی- به رغم تناقض آشکارا با نام ساز- بدین صورت معمول و استفاده از آن مرسوم گردید.
سازندگان و نوازندگان :
از استادان مسلم و چیره دست سه تار می توان از استاد جلال ذوالفنون ، استاد احمد عبادی و استاد حسین علیزاده استاد محمد رضا لطفی و ... را نام برد.
1ahang.com
ساختار و مشخصات:
این ساز از دو قسمت کاسه و دسته تشکیل می شود. کاسه که مهمترین بخش ساز است معمولاً دو تکه ساخته می شود. چوب مورد استفاده بیشتر از درخت توت و گاهی از درخت گردوست و البته بهترین کیفیت با چوب توت بدست می آید. برای ساخت آن، ابتدا دو طرف کاسه تار به صورت جداگانه تراشیده می شود و سپس داخل هر یک خالى شده و بعد آنها را به هم می چسبانند. کاسه از یک قسمت بزرگ به نام شکم و یک قسمت کوچک به نام نقاره تشکیل می شود.
پس از چسباندن دو نیم کاسه، دسته را به آن وصل مى کنند و سپس سرپنجه نیز به دسته وصل مى شود. سرپنجه در واقع جعبه ای است که در انتهای دسته تار قرار دارد و گوشی های نگهدارنده سیم های تار بر دو سوی آن جای می گیرند.
برای تار دو نوع سرپنجه می سازند. یکی طرح سنتی و دیگری نوعی جدید موسوم به طرح استاد قنبری (ابراهیم قنبری مهر).
برای تزئین دسته تار معمولاً دو نوار استخوانی که در بین شان یک نوار چوبی تیره رنگ نصب شده است، دیده می شود.
خرک وسیله کوچکی از جنس شاخ بز یا گوسفند است که سیم های تار از روی آن عبور می کنند و هنگام نوازندگی طنین صدای سیم ها از طریق همین خرک به پوست تار و در نهایت به کاسه تار وارد می شود تا برای چند مرحله تشدید شوند.
در سال های اخیر نوعی خرک پلاستیکی نیز ساخته شده است که به زعم برخی نوازندگان و سازندگان تار، صدای بهتری ایجاد می کند.
تار 6 سیم دارد. سه عدد از سیم ها از جنس فولاد و سه عدد دیگر از جنس آلیاژهای مس هستند. در گذشته، تمام سیم ها را همانند سایر سازهای زه دار، از ابریشم می ساختند. سیم ها از یک طرف به کاسه تار وصل می شوند و پس از گذشتن از روی خرک در انتهای دسته به گوشی های ششگانه متصل می شوند.
سیم های تار با کوک های مختلفی به صدا در می آیند. هر کدام از آنها رنگ صوتی ویژه ای دارند و تقریباً با یک کوک می توان تمام دستگاه های موسیقی ایرانی را نواخت. گستره صدا دهی این ساز در حدود دو و نیم هنگام Octaveاست.
برای نوازندگی تار، کوک های مختلف و متنوع وجود دارد. برخی کوک ها برای اجرای برخی دستگاه ها مناسب تر و برای برخی دیگر چندان مناسب نیستند. بر روی دسته تار 25 تا 28 عدد پرده بسته می شود. پرده ها مشخص کننده نقاطى هستند که نت هاى مختلف به وسیله آن تولید می شوند. جنس پرده از روده تابیده گوسفند است که نوازنده با دست گذاشتن روى هر کدام از آنها مى تواند نت متفاوتى را بنوازد.
تار با مضرابی کوچک از جنس برنج به طول تقریبی سه سانتی متر نواخته می شود.
تقریباً نصف طول مضراب با موم پوشیده می شود تا مضراب در دست های نوازنده به راحتی جای گیرد.
در سال های اخیر یک نوع مضراب پلاستیکی نیز بدین منظور ساخته شده است.
1ahang.com
سه تار در مراحل مختلف مورد پرداخت با رنده، سمباده، لیسه و … قرار میگیرد که کیفیت پرداخت، نشان از حوصله و سلیقه سازنده میباشد.
سازندگان مختلف ممکن است روشهای زیادی برای رنگرزی انتخاب کنند مانند لاک الکل، سیلر و … ، که نوع رنگرزی و سلیقه در این مورد می تواند درصدای سه تار تاثیر بگذارد. (مثلا رنگهای پوشاننده میتواند جلوی ارتعاش الیاف چوب را بگیرد) البته رنگ در ظاهر زیبای سه تار بسیار موثر است.
چیدمان و کیفیت گوشیها از سلیقه در سوراخکاری و بُرقو زدن مناسب حکایت دارد و گوشی های خوش تراش هم به صدای سه تار کمک میکند و هم در نگهداری کوک موثر است. طراحی مناسب خرک در خوش صدایی سه تار بسیار موثر است که دست ساز بودن آن میتواند یک مزیت به شمار رود. جنس پرده و چیدمان منظم و کوک دقیق از پارامترهای بسیار مهمی است که از تخصص سازنده حکایت دارد.
یکی از قسمتهای مهم در ساخت سه تار، سرهم کردن اجزای ساز و چسباندن قسمتهای مختلف آن است. زیبایی در اتصال اجزا، هم نشان از سلیقه سازنده دارد و هم میتواند به ایجاد صدایی متناسب کمک کند.
در ساخت سه تار بر حسب اینکه چه الگویی مورد طراحی واقع شده است، استانداردهایی وجود دارد. مثلا قطر دسته، صفحه، ابعاد کاسه و … . از جزئیات مهم، فاصله سیم از دسته و فاصله سیمها از یکدیگر است. یک نکته ظریف، میزان بودن جاییست که در آن مضراب به سیم برخورد میکند که رعایت این نکات به ظرافت سه تار میافزاید. در برخی از سه تار ها وزن زیاد به معنی ضخامتهای نامناسب صفحه و کاسه یا خیس بودن چوب آن است. و در برخی، سبک بودن زیاد سه تار ها به معنی پوک بودن چوب و یا ضعیف بودن آن است که این به تجربه به دست میآید و با مقایسه با صدای ساز اعتبار پیدا میکند.
یک سه تار مناسب در نتهای مختلف دارای جنس صدای یکسان است که این نشان تخصص سازنده در تنظیم ضخامت صفحه و کاسه است که باعث میشود با تغییر پوزیسیونها، رنگ، حجم صدا و تونالیته سه تار عوض نشود.
حجم صدای مناسب در سه تار نشان تخصص سازنده است. رسیدن به یک حجم بالای صوتی و پرقدرت برای سه تار بسیار دشوار است که توان چوب شناسی و تنظیم ضخامت نیاز دارد و بسیار ارزشمند است.
گزدار بودن، سطحی بودن، شُل بودن صدا و … از جمله عیوبی است که میتواند جنس صدا را تضعیف کند. صدای پخته، عمیق و جاافتاده از جمله اصطلاحاتی است که برای صداهای مناسب از آن یاد میشود. نرم بودن و راحت مضراب خوردن زیر دست نوازنده به این معنی که نوازنده برای درآوردن صدا از سه تار احتیاجی به صرف انرژی بیش از حد ندارد و صدا به راحتی از ساز خارج میشود.
چرخش راحت گوشیها (نداشتن حرکت پله ای) و عدم برگشت گوشیها پس از کوک کردن به معنی نگهداری مناسب کوک است که برای یک سه تار بسیار حیاتی است. البته فاکتورهایی مثل ضخامت صفحه، ارتفاع خرک و … در کوک موثر است که دراین مرحله از آنها نمیتوان گذشت.
saz24.ir