بررسی ویژگی ها و تفاوت های متد های آموزشی موجود تار و سه تار

- متد هنرستان موسیقی ملی:  کتب دستور مقدماتی تار و سه تار ( در دوجلد) به کوشش اساتید موسی معروفی و روح الله خاقی یکی از قدیمی ترین و معتبر ترین آثار آموزشی موجود می باشد. بدون شک اکثر نوازندگان معاصر و اساتیدی که بعد ها دست به ایجاد مکاتب آموزشی مستقل زده اند با همین شیوه ی اموزشی پرورش یافته اند ازاین رو ضمانت اموزشی و کیفی این متد در طول سال ها اثبات گردیده است.

درین شیوه طرح دروس با بسطی منطقی و متناسب ارائه گردیده اند. هنرجویان پس از شناختن پرده های ساز در نواحی بالا، میان، و انتهای دسته ساز با ریتم های متداول، اتودهای تکنیکی متناسب و در نهایت چند آهنگ کوتاه که از نکات آموزشی، تکنیکی و زیبایی شناسانه بسیاری برخوردارند آشنا می گردند . در نهایت در کتاب دوم نیز با دیگر گام های متداول، قطعات رایج و آهنگ های محلی زیبایی آَشنا می شوند. بخشی از رسالت کتب هنرستان ، آشنایی هنرجویان مبتدی با یکی دو دستگاه مهم ردیف دستگاهی و حال و هوای دستگاه ها می باشد اما بطور ویژه تاکیدی بر آموزش بر پایه ردیف دستگاهی نداشته و با آموزش نکات مهم و تکنیکی، آن هارا برای ورود به مرحله بعدی یعنی آموزش ردیف دستگاهی آشنا می کند.

- متد جلال ذوالفنون: یکی از نوازندگان برجسته سه تار و از شناخته شده ترین چهره های سه تار نوازی در روزگار معاصر جلال ذوالفنون می باشد که آثار بیشمار وی در زمینه تکنوازی و گروه نوازی سه تار، با کلام و بی کلام در خاطره بسیاری از علاقه مندان به موسیقی ایرانی ماندگار است. بی شک یکی از دلایل ترغیب جوانان و علاقه مندان به سه تار خاصه در دهه های 60 و 70 فعالیت های گسترده این استاد ارجمند می باشد. وی با تکیه بر تجربیات فردی در طی سالیان متمادی اقدام به تدوین متد مستقلی برای ساز سه تار نموده است.

ارزش  این متد و نقطه قوت آن  در استقلال مفاهیم اموزشی برای ساز سه تار می باشد. نکته ای که پیش از این توجه چندانی بدان نمی گردید. شباهت های بسیار ساز سه تار با تار منجر به قرار گرفتن این ساز به عنوان ساز دوم نوازندگان تار گردیده است و به همین ترتیب مؤلفینی که اقدام به انتشار کتب آموزشی تار نموده اند ، صرف نظر از هرگونه بازبینی در مفاهیم ارائه شده تنها با اوردن نام سه تار در کنار تار بروی جلد کتاب خویش از هردوجنبه داستان سود جسته اند.

شیوه آموزشی فوق تا حدودی شباهت به شیوه ی ارائه شده توسط موسی معروفی در کتب هنرستان دارد. ابتدا آموزش پرده های بالا دسته و سپس ناحیه میانی و انتهایی دسته سه تار پرداخته است. با این تفاوت که دروس را در قالبی جدید تحت عنوان پزیسیون های مستقل ارائه نموده است. از سوی دیگر پس از ارائه نکات فوق به سراغ ردیف دستگاهی رفته و با بیانی ساده به ارائه مطالب پرداخته است. 

متد حسین علیزاده: حسین علیزداه نیز یکی از نوازندگان شناخته شده و ارزشمند ساز تار و سه تار می باشد. وی نیز متدی مستقل برای آموزش ساز تار و سه تار ارائه داده است. درین روش به ترتیب به موضوعات شناخت ریتم، پرده شناسی و جای نت ها بروی دسته سه تار، آشنایی با فواصل دستگاه ها و در نهایت اتودها و تمرینات تکنیکی برای روان شدن دست و مضراب پرداخته شده است.درین روش برخلاف روش های قبلی که مباحث اشاره شده را به ترتیب و همسو با حرکت هنراموز از ساده به دشوار پی گرفته اند، هر قسمت را جداگانه و بطور کامل آموز داده است.

تجربه ی  آموزشی چندین ساله نشان داده است که هنرآموزان در ابتدا برای درک ریتم و مباحث مربوط به آن نیاز به گذشت زمان خواهند داشت و توقف درین مراحل به منظور فراگیری مناسب توسط هنرآموز منجر به اتلاف بیش از حد زمان خواهد شد. حال آنکه در کنار این مفاهیم در صورت تدوین مرحله به مرحله، می توان به مرحله های دیگر نظیر نواختن عملی ساز و شناخت پرده های سه تار و .... پرداخت.نکات دیگری چون استفاده از شیوه اتانینی ابداعی توسط علیزاده تحت هجاها و اواهایی جدید نیز دارای اشکالاتی می باشد.عدم معرفی و آموزش اصطلاحات اولیه و حتی نت های موسیقی ( برای هنرجویان تازه کار) یکی از اشکالات دیگر این کتاب است. 

متد کیوان ساکت:  کیوان ساکت نیز از جمله نوازندگان ساز تار و سه تار می باشد که اقدام به تالیف و انتشار کتاب های آموزشی برای این دو ساز نموده است وی ابتدا کتاب های (( شیوه آموختن تار و سه تار)) را در دو جلد ارائه داد و بعد ها نیز با تکمیل موارد گذشته و رفع نواقص موجود در آن، مجموعه ای تازه با نام (( بیایید تار و سه تار بنوازیم)) را منتشر نمود. متد فوق نیز اگرچه بر خط و مشی و رویکردی مجزا تالیف گردیده است اما به نوعی در ساختار همانند دستور تارو سه تار موسی معروفی تدوین گردیده است. ابتدا به شناخت مفاهیم اولیه و پرده شناسی در ناحیه دسته سه تار پرداخته و سپس با آوردن نمونه هایی از ردیف ماهور در کتاب اول بسط و گسترش یافته است. با این وجود مطالب این مجموعه نیز در جلد اول ، در قیاس با نمونه کتب هنرستان موسیقی ملی از حجم کم تری برخوردار می باشد.

از آنجا که درین مبحث به نقد آثار فوق نخواهیم پرداخت از تامل بیشتر بروی متدها خودداری خواهیم نمود.

http://www.hafthesar.blogfa.com/

سوالات متداول درباره تار

تار در اصل واژه ای است سانسکریت. این ساز جزو سازهای زهی زخمه ای قرار دارد. کاسه طنینی آن از دو قسمت بهم پیوسته تقریبا گلابی شکل (کاسه و نقاره که نقاره کوچکتر است) تشکیل میشود . روی کاسه و نقاره پوست نازکی (پوست بره) کشیده میشود و خرک کوتاهی از جنس استخوان روی پوست کاسه قرار میگیرد. دسته تار از جنس چوب می باشد که در طرفین آن استخوان کار گذاشته میشود تا از فرسایش چوب به جهت تماس زیاد انگشتان جلوگیری کند. 

.شش سیم ساز پس از بسته شدن به سیم گیری که زیر کاسه قرار دارد و گذشتن از روی خرکی که روی پوست کاسه قرار دارد طول دسته را نیز طی میکنند و سرانجام به گوشیها که درجعبه ای به نام سرپنجه قرار دارند، بسته می شوند.

بر دستۀ تار تعداد 28 دستان (پرده) بسته میشود. تار بازخمه زدن به وسیله مضرابی ازجنس برنج که نیمی از آن با موم پوشیده میشود نواخته می شود. وصعت صوتی تار کمتر از سه اکتاو است.

تار در ایران و برخی مناطق دیگر مانند آذربایجان و ارمنستان و گرجستان رایج است. در گذشته تار ایرانی پنج سیم (یا پنج تار) داشت. غلامحسین درویش یا درویش خان سیم ششمی به آن افزود که همچنان به کار می‌رود .

از نوازندگان معروف تار می توان از جلیل شهناز، فرهنگ شریف، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده،و داریوش طلایی می توان نام برد.

1- برای آموزش تار چه متد هایی وجود دارد؟

2- آیا نواختن تار سخت است؟

3-آیا یادگیری این ساز برای من دیر نیست؟

4- از چه موقع بایستی ساز را تهیه کنم؟

5- در حال حاضر قیمت یک تار چقدر است و من به چه نوع سازی نیاز دارم؟

6- آیا آموزش تار برای کودکان نیز مناسب است؟

7- قبل یا همزمان با فراگیری تار چه درس های دیگری به من کمک می کند تا نواختن این ساز را بهتر بیاموزم؟

8- چه مدت زمانی طول می کشد تا من بتوانم این ساز را در حد قابل قبولی بنوازم؟

9- شیوه آموزش برای ساز چگونه است؟ آیا در طی دوره آموزشی ناگهان درس ها سخت می شود؟ 

1- برای آموزش تار چه متد هایی وجود دارد؟

دستور تار و سه تار (حسین علیزاده)، ردیف میرزا عبداله برای تار، کتاب های هنرستان موسیقی (روح اله خالقی)، شیوه نوین آموزش تار و سه تار (کیوان ساکت) 

2- آیا نواختن تار سخت است؟

هیچ سازی آسان یا سخت نیست و برای نواختن هر کدام بایستی روزانه تمرین کنید. خوب نواختن هر سازی به دو عامل زمان و تمرین نیاز دارد. سازهایی مانند پیانو یا سنتور از آنجا که از قبل کوک شده اند، در ابتدا صدایی بسیار دلنشین تر دارند. اما سازی مانند ویلن که هنرجو خود بایستی صدای مورد نظر را ایجاد کند کمی سخت تر بنظر می رسد. 

3- آیا یادگیری این ساز برای من دیر نیست؟

آموختن موسیقی در هیچ سنی دیر نیست. بقول معروف ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است! 

4- از چه موقع بایستی ساز را تهیه کنم؟

قبل از تهیه ساز حتما با مربی خود مشورت کنید. حدودا از جلسه دوم یا سوم بهتر است که ساز را داشته باشید. 

5- در حال حاضر قیمت یک تار چقدر است و من به چه نوع سازی نیاز دارم؟

حدودا با 600 هزار تومان می توانید یک سه تار متوسط خوب تهیه کنید. قبل از تهیه ساز با مربی خود مشورت کنید. تهیه ساز از سازنده همیشه به صرفه تر و مطمئن تر است. 

6- آیا کودکان نیز می توانند به فراگیری این ساز بپردازند؟

بلی از آنجا که تار سایز کوچک برای کودکان هم هست از سنین کم هم می توانند به فراگیری تار بپرداند. بهترین سن برای شروع نوازندگی از دوران کودکی است. توجه داشته باشید در این سنین اگرچه فراگیری کودکان بسیار بالا است اما بدلیل زود خسته شدن کودکان از کارهایی که نیاز به تمرکز زیادی دارد، بهتر است برای پیشرفت بیشتر، زمان تمرینات آنان را کوتاه تر و به دفعات بیشتر تقسیم کرد. 

7- قبل یا همزمان با فراگیری تار چه درس های دیگری به من کمک می کند تا نواختن این ساز را بهتر بیاموزم؟

آموختن مبانی موسیقی (سلفژ و تئوری) به یادگیری شما کمک می کند. همینطور گوش دادن به آثار صوتی که شامل تکنوازی تار باشد و خواندن کتاب های مربوط به موسیقی نیز موثر است. 

8- چه مدت زمانی طول می کشد تا من بتوانم این ساز را در حد قابل قبولی بنوازم؟

دوره مقدماتی حدودا هفت ماه طول می کشد. البته این زمان بسته به زمان تمرین هر هنرجو متفاوت است. 

9- شیوه آموزش برای ساز چگونه است؟ آیا در طی دوره آموزشی ناگهان درس ها سخت می شود؟

شیوه آموزشی برای همه سازها به تدریج و از آسان به دشوار می باشد. در صورت تمرین مرتب روزانه و فراگیری کامل درس ها ، درس های جدید بسیار ساده خواهند بود..

از سایت:www.partmusic.ir